Mimo krytyki ze strony premierów prowincji za zbyt niskie dotacje federalne na wydatki na opiekę zdrowotną, analiza 20 lat danych dotyczących finansowania opieki zdrowotnej pokazuje, że transfery federalne w większości przewyższyły wzrosty w budżetach prowincji na opiekę zdrowotną.
W 2023 r. federalne transfery na opiekę zdrowotną wyniosły 47,1 mld USD, co stanowi wzrost o 212 proc. w porównaniu z 2005 r., kiedy transfery wyniosły 15,1 mld USD. Łączne wydatki wszystkich 10 prowincji wzrosły w tym czasie do 221,9 mld USD z 86,2 mld USD, co stanowi wzrost o 158 proc.
Canadian Press, we współpracy z Humber School StoryLab, zebrało dane na temat budżetów prowincji na opiekę zdrowotną i federalnych transferów na opiekę zdrowotną w latach 2004–2023, aby śledzić roczne wydatki od momentu wprowadzenia w życie federalno-prowincjonalnego porozumienia w sprawie opieki zdrowotnej w 2004 r. za rządów byłego premiera Partii Liberalnej Paula Martina.
Wyniki te stoją w jaskrawej sprzeczności z retoryką, która naznaczyła negocjacje dotyczące ochrony zdrowia na szczeblu federalnym i prowincjonalnym w ciągu ostatnich kilku lat, gdy systemy opieki zdrowotnej zmagały się z problemami w następstwie pandemii COVID-19.
Dwa lata temu niedobór personelu medycznego doprowadził do zamknięcia izb przyjęć i ogromnych zaległości w udzielaniu świadczeń w całym kraju, w związku z czym premierzy zażądali, aby rząd federalny pokrywał większą część wydatków na opiekę zdrowotną.
Rząd prowincji przedstawił we wtorek swój budżet na 2024 r., przy czym podstawowe wydatki na opiekę zdrowotną wzrosły poniżej wskaźnika inflacji. Liderka NDP w Ontario Marit Stiles powiedziała, że jest to „głęboko niepokojące” w obliczu zamknięć izb przyjęć i niedoboru lekarzy rodzinnych.
Była premier Manitoby Heather Stefanson, po spotkaniu z innymi liderami prowincji pod koniec 2022 r., powiedziała, że wydatki na opiekę zdrowotną były kiedyś dzielone równo, ale udział środków federalnych z czasem powoli malał.
Rządy pierwotnie przewidywały, że koszty opieki zdrowotnej będą dzielone równo między Ottawę i rządy prowincji w 1959 r., zanim większość prowincji miała jeszcze Medicare. Jednak mannequin finansowania zmienił się drastycznie w latach 70. i od tego czasu zmieniał się wielokrotnie.
Dane pokazują, że zamiast stopniowego spadku na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, jak sugerowali premierzy, transfery federalne w rzeczywistości rosły w nieco szybszym tempie niż wydatki prowincji na ochronę zdrowia od czasu porozumienia zdrowotnego Martina z 2004 r.
W latach 2005–2006 federalne transfery na opiekę zdrowotną wzrosły o 39 procent w ciągu jednego roku, podczas gdy wydatki prowincji na opiekę zdrowotną wzrosły o 6 procent.
Oznacza to, że udział budżetu federalnego w całkowitych wydatkach na opiekę zdrowotną wzrósł z 17,5 do 20,7 procent.
Federalne wydatki na opiekę zdrowotną były znacznie wyższe podczas pandemii COVID-19 z powodu konkretnych transferów. Te dodatkowe środki przestały płynąć w latach 2022-23, w którym to czasie udział federalny w całkowitych wydatkach prowincjonalnych wzrósł nieznacznie do 21,2 procent.
Niedawno opublikowane badanie w Ontario sugeruje, że kanadyjski system opieki zdrowotnej mógłby faktycznie obniżyć ogólne wydatki, zapewniając pacjentom bezpłatne leki. Naukowcy twierdzą, że zapewnienie bezpłatnych leków na receptę zmniejsza potrzebę kosztownych wizyt, wizyt na pogotowiu i hospitalizacji. Kanada jest jedynym krajem z powszechną opieką zdrowotną, która nie obejmuje również leków.
Jak powiedział federalny minister zdrowia Mark Holland w niedawnym wywiadzie, premierzy nie wzięli tego pod uwagę, gdy domagali się większych pieniędzy federalnych po pandemii.
Nie zostało to również uwzględnione podczas niedawnych negocjacji z prowincjami w ramach proponowanego przez premiera Justina Trudeau porozumienia w sprawie opieki zdrowotnej o wartości 196 miliardów dolarów, które obejmowało podpisanie indywidualnych porozumień z każdą prowincją.
„Rozumiem stanowisko prowincji — ogromne wymagania wobec nich — ale dbamy o to, aby dostarczać im niezbędne i wymagane środki, aby pomóc im w ich systemach opieki zdrowotnej” — powiedział Holland.
„Teraz musimy zacząć przekształcać sposób funkcjonowania naszego systemu. Musimy przejść od systemu opartego na kryzysie, w którym czekamy, aż ludzie naprawdę zachorują, a potem się tym zajmujemy, do bycia na bieżąco i unikania chorób oraz angażowania się w profilaktykę”.
Premier Ontario Doug Ford odrzucił prośbę The Canadian Press o udzielenie wywiadu w charakterze przewodniczącego Rady Federacji, oficjalnej organizacji premierów.
W pisemnym oświadczeniu premierzy napisali, że „wciąż apelują do rządu federalnego o zapewnienie odpowiedniego i zrównoważonego finansowania opieki zdrowotnej”, powtarzając również swoje obawy, że porozumienia mają datę wygaśnięcia.
Premierzy nazywają to „przepaścią finansowania”, obawiając się, że nie będą w stanie zaplanować długoterminowej stabilności, skoro wszystkie oferty federalne mają terminy wygaśnięcia.
W lutym 2023 r., około 10 dni po tym, jak Trudeau przedstawił najnowszą ofertę finansowania opieki zdrowotnej, premierzy wydali wspólne oświadczenie, w którym niechętnie ją zaakceptowali.
„Choć ten pierwszy krok jest pozytywnym wydarzeniem, podejście federalne z całą pewnością nie rozwiąże strukturalnych problemów w zakresie finansowania opieki zdrowotnej ani wyzwań związanych ze długoterminową stabilnością, z którymi borykają się nasze systemy opieki zdrowotnej w całym kraju” – napisali.
Kto się dokłada i ile?
Nie jest łatwo uzyskać jasny obraz tego, kto pokrywa rosnące koszty opieki zdrowotnej w Kanadzie.
Żaden rząd nie gromadzi danych na temat wydatków na opiekę zdrowotną w skali kraju, a wpływy federalne są trudne do ustalenia.
Jak twierdzi Haizhen Mou, profesor z podyplomowej szkoły polityki publicznej Uniwersytetu Saskatchewan, ważne jest, aby wiedzieć, ile dokłada się każdy rząd, aby wyborcy mogli pociągnąć go do odpowiedzialności.
„Mają pewne oczekiwania co do jakości i ilości opieki zdrowotnej, jaką otrzymują, jednak nie mogą pociągnąć do odpowiedzialności żadnego szczebla władzy, ponieważ nie ma jasnego podziału odpowiedzialności” – powiedział Mou, który bada finansowanie opieki zdrowotnej i politykę.
„Do tej pory nie ma jasnego, przejrzystego współczynnika wkładu ani oczekiwań co do tego wkładu ze strony żadnego z rządów w systemie”.
Canadian Press i Humber School StoryLab przeszukały dziesięciolecia prowincjonalnych rachunków publicznych i transferów federalnych w celu ręcznego skompilowania danych.
Terytoria nie zostały uwzględnione, ponieważ w niektórych przypadkach nie można było zweryfikować danych dotyczących wydatków na opiekę zdrowotną. Terytoria otrzymują również dodatkowe wsparcie od rządu federalnego w celu sfinansowania niezbędnych podróży i zakwaterowania dla niektórych pacjentów, którzy nie mogą być leczeni w pobliżu swoich domów.
Analiza nie uwzględniła płatności wyrównawczych i innych federalnych wpłat do ogólnych dochodów prowincji, które mogłyby zostać ostatecznie przeznaczone na opiekę zdrowotną.
Nie przyjrzał się również transferom punktów podatkowych, które rząd federalny uwzględnia, gdy ocenia, ile pieniędzy przekazuje prowincjom na opiekę zdrowotną. To sięga 1977 r., kiedy rząd federalny obniżył stawki podatkowe dla dochodów osobistych i korporacyjnych, a prowincje mogły podnieść swoje stawki podatkowe i zamiast tego zabrać te dochody.
W 2023 r., po tym jak ostatnia oferta finansowania opieki zdrowotnej dla premierów została upubliczniona, Ottawa podała, że transfery punktów podatkowych wyniosły 25 miliardów dolarów. Jednak prowincje nie uwzględniają transferów punktów podatkowych, omawiając udział federalny w wydatkach na opiekę zdrowotną.
Holland powiedział, że jest otwarty na znalezienie sposobu na zwiększenie dostępności informacji o wydatkach na opiekę zdrowotną, co pozwoliłoby przebić się przez retorykę polityczną.
„Myślę, że wszystko, co zapewnia przejrzystość i pozwala nam rozmawiać o rzeczach materialnych i ważnych, które musimy zrobić, zamiast debatować nad wartościami dolarowymi, jest pomocne” – powiedział.
Władze Houston opublikowały najnowszy budżet prowincji, który kontynuuje pattern ogromnych wydatków na opiekę zdrowotną i uwzględnia pewne środki pomocowe dla osób odczuwających presję związaną z kosztami utrzymania.
Nowe porozumienia dotyczące ochrony zdrowia wzywają prowincje do usprawnienia gromadzenia krajowych danych dotyczących zdrowia, ale nie wspominają konkretnie o śledzeniu wydatków federalnych i prowincjonalnych.
Jedno jest pewne: wydatki na opiekę zdrowotną rosną.
W przeliczeniu na mieszkańca, transfery Kanady na opiekę zdrowotną rosły sześć razy szybciej niż wzrost populacji, osiągając kwotę 1115 dolarów na osobę w 2023 r., w porównaniu z 427 dolarami na osobę w 2005 r. Liczby te nie zostały skorygowane o inflację.
Wydatki na mieszkańca rosły w poszczególnych prowincjach w znacząco różnym tempie – budżet Nowej Fundlandii wzrósł 19 razy szybciej niż liczba ludności, podczas gdy wydatki w Nowej Szkocji i Albercie rosły mniej niż dwa razy szybciej niż liczba ludności.
